Bir ‘başka’ kadın; Harriet Martineau
Harriet Martineau, 1802’de sekiz çocuğun altıncısı olarak Norwich’de doğdu. Zor bir çocukluk ve gençlik çağından sonra yaşamını kitaplar arasında geçirdi. Viktorya Dönemi İngiltere’sinde alışılmışın dışında bir kadın olmanın tüm zorluklarını yaşadı Martineau.Harriet Martineau, 1832’de, ilk çalışması “Illustrations of Political Economy” (Ekonomi Politik Açıklamaları) ile adını duyurur. Bu çalışma, Adam Smith, Ricardo, Malthus ve James Mill gibi yazarların geliştirdiği ekonomi politiği yalınlaştırarak açıklayan öykülerden oluşur.(1)Bu öyküler, o yıllarda büyük toplumsal değişimleri anlamak isteyenlerin gereksinimini karşılar. Sanayileşmeyle birlikte başlayan istihdamdaki yer değiştirmelerin insanları köklerinden kopararak savurduğu bu dönemde, işçi sınıfının huzursuzluğu yükselmekte, sınıf bilinci ve dayanışması gelişmektedir. Martineau, kendini hem orta sınıfa hem de işçi sınıfına bir eğitmen gibi görür.Batı’da, 19. Yüzyıl, kadınların hakları için savaşımlarının hızlandığı ve yükseldiği bir yüzyıldı. Martineau da, bu savaşımdan payını alır. Bir kadının böyle bir dönemde çıkıp toplumsal sorunlar ve kapitalist düzen konusunda konuşması, insanları eğitmeye çalışması elbette ataerkil düzende hoş karşılanmaz. Hemen haddini bildirmek için harekete geçilir. Dönemin “Quarterly Review” adlı dergisi, 1833’te Martineau’nun nüfus kontrolüne ilişkin yazısıyla şöyle alay eder;“Zavallı masum! Anneciğine soracağı bir iki basit soruyla merakını giderebilecekken Mr. Malthus’un aritmetik ve geometrik oranları üzerinde kafa patlatıp duruyor.”Martineau, elinin hamuru ile erkek işine karışıyordu ve bu durum erkeklerin hiç hoşuna gitmiyordu.“Edinburgh Review” adlı yayın (1833) ise Martineau’nun, “Kadınların, Parlamentonun ve kamusal yaşamın dertlerini erkeklerin tekelci avuçlarından alacakları günün geleceği” şeklindeki sözlerine yine alaycı bir karşılık verir. Ekonomi- politiğin yalnızca yoksullarla ilgili olduğunu düşünen dönemin ataerkil zihniyeti, kadınların ancak, yoksullara yardım ederek ekonomi-politikle ilgili olabileceklerini savunur.Martineau'nun iki yıl boyunca ayda bir yayınlanan öyküleri her sayı başına on bin satması, halkın, yukarıda örnek verdiğim yayınlar gibi düşünmediğini ortaya koyar. Dönemin Adalet Bakanı, Martineau için “ülkedeki tüm erkeklerden daha iyi bir iş yaptığını” söyler.Harriet Martineau, yalnızca ekonomi konularında yetkin değildir, aynı zamanda-ki başka türlü olması beklenemez- feministtir ve kadınlar için de birçok yapıt ortaya koyar. “Society in America” adlı yapıtı, kadınlar hakkında teorik değerlendirmelerini içerir. Amerika’nın, kadının durumu açısından İngiltere’ye göre daha iyi olduğunu düşündüğünden, İngiltere’deki kadınlar ile Amerika’daki kadınların durumlarını karşılaştırarak tartışır.Martineau, feminist olmasına karşın, kadın erkek eşitsizliğinin, burjuva toplumunun temellerinden biri olduğunu anlayamaz. Bu durum onun solla buluşmasını engeller. Bu yüzden de toplumsal çatışmalara karşı çıkar. Kadın hareketine yalnızca bireysel olarak destek verir. Böyle bir toplulukta ya da oluşumda bulunmaktan kaçınır. Dönemin en iyi ve zeki özgürlükçülerinden (liberallerinden) biri olarak kalır. Böyle olması yukarıda saydığımız başarılı işlerini gölgelemez. Adam Smith, Ricardo, Malthus ve James Mill gibi kapitalist iktisatçıların isimleri günümüzde hâlâ birçok yerde görebilirken, “Harriet Martineau” adı neredeyse hiç görülmez.Kim bilir kaç kadının ismi böyle silinip gitti.1.Juliet Mitchel-Ann Oakley, Kadın ve Eşitlik, Pencere Yayınları, 1998twitter.com/ranaulas
